Doophemden – algemeen

‘Het doophemd’ is een gezamenlijk project van Coen Wessel, Jeannette de Wilde en Marijke Jager.

Op het lijf gedragen

Voorjaar 2005 ging in de Domkerk te Utrecht het project “doophemden’’ van start, met een daarbij horende tentoonstelling van kunst doophemden gemaakt door ontwerpster Jeannette de Wilde en textielkunstenaar Marijke Jager. Deze tentoonstelling kreeg de titel mee Op het lijf gedragen.

Titel doophemd: ‘Water’

Het doophemd is bedacht door Coen Wessel, predikant te Heerenveen. Hij heeft zich beziggehouden met de wisselwerking buitenwereld – binnenwereld; wat doen dingen van buiten met je ziel met je persoonlijkheid. Het doophemd is een spiritueel kledingstuk. Onder de kleding gedragen, herinnert het linnen hemd de drager aan zijn of haar doop. Het doophemd maakt lijfelijk voelbaar, dat je bekleed bent met Christus. Het doophemd is dus geen liturgisch gewaad. Geen doopjurk. Je draagt het niet voor de buitenwereld maar voor je eigen innerlijk oog. Het is een reminder, een soort tweede huid. Het beeld van Christus dichtbij.

Titel doophemd: ‘Licht’

Coen Wessel vroeg aan Jeannette en mij om de mogelijkheden van het doophemd te onderzoeken en vorm te geven. Vooral in het begin was dat niet eenvoudig. Het doophemd is iets nieuws. Wat betekent het nu precies? Welk gevoel roept het op? En vooral wat gaat het betekenen als je het draagt? Je moet je inleven in het doophemd en het je eigen maken.

Het doophemd is in de meeste gevallen gemaakt van linnen, een stof uit het oude testament, die verwijst naar de priesterkleding. Ook is er gebruik gemaakt van zijde, een kostbare stof die feestelijk is en daarom symbolisch goed bij de doop past. Het doophemd is versierd met teksten en symbolen die de drager herinneren aan zijn geloof en verbondenheid met God op een zeer persoonlijke manier.

Titel doophemd: ‘De Geest’

We zijn begonnen met de vraag: wat betekent het dat je gedoopt bent? Ben je daar wel eens mee bezig? Voel je het? Zou je het anders willen voelen? Of is het meer iets van je ouders geweest, die met jou bij het doopvond stonden en het geloofsverhaal in jou door  wilden geven? Wat betekent doopwater met daarbij de woorden in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest… voor mij? En dan komen daar in de loop van de tijd antwoorden op. Of er ontstaat een wens… of je loopt tegen confrontaties aan…Dit  geven  de titels van de doophemden weer: feest… bescherming… kwetsbaar… oorsprong… verbonden… overwinning… confrontatie… genade…
En…. de doop is een sacrament en heeft een eigen werkingskracht.

Na het onderzoek van de doop, begint het proces van ontwerpen en uitbeelden.
Zoekend naar de verbeelding van de verbondenheid van God en mens en de emoties die deze verbondenheid met zich mee brengt. Deze verbeelding moet samen vallen met de bijpassende vormen van de hemden in alle verscheidenheid.

Titel doophemd: ‘Bescherming’

We zijn 2 jaar met dit project bezig geweest en hebben 20 hemden met de hand gemaakt. Tere baby hemdjes, ingetogen hemden, hippe hemdjes, stoere hemden…

Dat de hemden emoties oproepen merken wij op de tentoonstellingen. Ook schrijven mensen bijzondere reacties op in het boek dat op de tentoonstelling ligt:

“Ik heb de doop opnieuw beleefd en ga blij naar huis.”

“Een bijzondere ervaring, die je weer doet nadenken wat de doop voor je zelf betekent.”

“Op deze manier God / Jezus met je mee dragen is inspirerend.”

“Prachtig deze nieuwe kijk op religieuze kleding.”

“Wat kan je ooit verkregen doop in je verdere leven gaan betekenen? Deze doophemden geven het weer. Het zet mij aan het denken…. Een prachtige hulp bij het doorleven en verinnerlijken van geloof en bezieling.”

Titel doophemd: ‘Kwetsbaar’

De doophemden hebben ondertussen een reis naar Duitsland gemaakt en hebben in twee musea en een paar kerken gehangen. We worden gevraagd om de doophemden te tonen en er lezingen over te geven, zodat groepen er zelf mee aan de gang kunnen.
In Utrecht is een studiedag geweest voor predikanten en kerkelijk werkers. Mede door het boek Op het lijf gedragen, dat bij de tentoonstelling verscheen en de landelijke media aandacht, waaiert het project uit en vindt zijn weg. Er is een brochure verschenen bij de Protestantse Kerk Nederland. Een praktische handleiding: Doophemden maken met jongeren. Wij zijn dus allang niet meer op de hoogte van alle initiatieven die er rond het doophemd plaats vinden. En dat is ook de bedoeling.

Of het doophemd een blijvende plaats krijgt, als een symbool van de doop? Dat blijft ook voor ons een vraag .Wat er nu gebeurt is al veel meer dan we verwacht hebben.

Titel doophemd: ‘Verbonden’

Wij hebben al kunnen zien wat voor waardevolle doophemden er gemaakt zijn. Waardevol voor de maker zelf. Het lijkt of het proces van het maken, zeker zo belangrijk wordt dan het dragen van het doophemd zelf.  Jongeren gaan er vaak vlot en blij mee om. Er wordt met textielkrijt en verf gewerkt en dat ziet er vrolijk uit. Je ziet regenbogen en vredestekens. Het geloof uitgebeeld met een dag en een nachtzijde. Maar ook een zeilboot: want op die momenten ervaar ik God het meest. Bij de wat oudere jongeren kom je vaak ergens op het hemd de belijdenis tekst tegen. Ook had ieder van de groep op hun hemd een duifje aangebracht, als teken van de verbondenheid met elkaar. Bij de oudere volwassene wordt het doophemd meestal een geloofshemd. Waar in te zien of te lezen is wat troost en houvast biedt, maar ook krijgen twijfel en verdriet een plaats door er b.v. scheuren in te maken. Waar men het doophemd te groots vond, ontstond het idee van een doopsjaal… Iemand maakte nog een ander doopsymbool…. een doopinktlap: Tijdens het schrijven van je leven mag je bij fouten je pen afvegen en opnieuw beginnen.

Titel doophemd: ‘Gebedshemd’

Een maker schrijft: De vraag om op een doophemd aan te geven, wat mijn doop voor mij betekent heeft mij heerlijk bezig gehouden.
Een ander geeft aan: Een doophemd, niet om te dragen, maar om uit te dragen. De stof in je leven gebruiken in toegewijde dienst, als zakdoek, verband, handschoen, “confetti” en poetslapjes…
Toen een gemeente met het project bezig was, liet de predikant na de doop, waarin het kindje een denkbeeldig doophemd aankreeg, de kleinsten naar de kinderkerk terug gaan met allemaal hun denkbeeldig doophemd voor zich uit dragend…

Doopwater blijkt een onuitputtelijke bron te zijn…

Mijn eigen doophemd? Ik heb er niet meer één nodig…

Ik heb er al één aan…

– Marijke Jager –

Detail babyhemdje ‘Verbonden’